تاریخچه تاسیس کتابخانه ملی

تـاريخچـه تشكيـل مجمـوعـه كتابخانه ملی بـه آغـاز دهـه 1240 ش. بـاز مي گردد. در 1268 ق./1231ش.، مدرسه دارالفنون در تهـران كار خود را آغاز كرد، و 12 سال بعد ( 1280ق./1243ش.) كتابخانه كوچكي در آن مدرسه تأسيس شد و تقدير چنين بود كه اين مجموعه كوچك در مدرسه اي كه به سبك اروپايي، ساخته شده بود، هسته اوليه مجموعه كتابخانه ملّي ايـران شـود كـه 73 سـال بعـد، در سوم شهريور 1316ش. رسماً، در تهران، گشايش يافت؛ و يكي از مظاهر تجدد در اين كشور به شمار مي رفت.

درباره عملکرد بایگانی ریلی  بیشتر بدانید.

در دوران مظفرالدين شاه كه آشنايي ايرانيان با تمدن غرب بيشتر شد، در 1315ق./ 1276ش.، به منظور اشاعه فرهنگ و تأسيس مـدارس جـديـد، انجمـن معـارف تهران تشكيل شد. انجمن يك سال بعد، در 17 جمادي الثاني 1316/1277 ش. (كتابخانه ملي معارف ) را با مجموعه اي كه با كوشش فراوان گردآوري كرده بود، در جنب مدرسه دارالفنون، در محل انجمن، تأسيس كرد. نكته مهم اينكه واژه ( ملّي) كه در نـام ايـن كتابخانه بـه كـار رفتـه، بـه هيچ وجه به معناي ( مليتي ) و ( ملي گرايانه) نبـود، بلكـه بيـانگـر آن بـود كـه اين كتابخانه هيچ گونه وابستگي به دولت ندارد و مؤسسه اي است غير انتفاعي و مردمي از اين رو، بي جا نيست اگر آن را نخستيـن كتابخانه عمـومي ايران بدانيم كه در تهران تأسيس شد؛ كما اينكه تا چند دهه بعد كتابخانه ملي تبريز،كتابخانه ملي فارس، كتابخانه ملي كرمان، و كتابخانه ملي رشت نيز، كه جملگي كتابخانه عمومي بودند، در ايران تأسيس شدند.

درباره تفاوت قفسه بایگانی  و قفسه بایگانی ریلی شرکت اوژن  بیشتر بدانید.

در هركشوري فقط يك كتابخانه ملّي مي تواند وجود داشته باشد. از اين رو، صحيح نيست « كتابخانه ملي معارف» را سلف كتابخانه ملـي ايـران بدانيم. در 1324ق./1284ش.، در زمان وزارت علاء الملك، كتابخانه ملي معارف به مدرسه دارالفنون منتقل و با كتابخانه آن مدرسه ادغـام شد. در 1338ق./1298ش.، در زمـان وزارت معارف حكيم الملك، نـام « كتـابخـانـه معـارف » را بـر ايـن كتابخانه نهادند و بالاخره در 1353ق./1313ش.، در دوره وزارت معـارف علي اصغر حكمت، بـه نـام « كتابخانه عمومي معارف » خـوانـده شـد.

درباره تفاوت قفسه کتابخانه و قفسه کتابخانه ریلی شرکت اوژن  بیشتر بدانید.

بنـا بـر نـظام نـامـه كتابخانه عمومي معـارف ( مصوب 9 دي 1313 ش. ) كتابخانه « از دواير اداره انطباعات بـوده « و حدود 5000 جلد كتاب و به طور متوسط 31 نفر مراجعه كننده در هر روز داشته است. بـخش « وظايف » نيـز فقـط بـه شـرح وظايف كاركنان كتابخانه اختصـاص دارد و هيـچ اشاره اي به وظايف كتابخانه نمي كنند.

درباره قفسه بایگانی کشویی شرکت اوژن  بیشتر بدانید.

اما در نظامنامه اداره انطباعات ( سازمان مادر كتابخانه معارف ) در بخش دايره كتابخانه ملّي، وظايف كتابخانه عبارت بودند از: الف) تنظيم و مواظبت كتب موجود در كتابخانه و تدوين و طبع فهرست هاي لازم براي كتب. ب ) جمع آوري كتب منطبعه و جرايد و مجلات داخله و خارجه كه به كتابخانه مي رسد. ج ) انتخاب و تعيين كتب خطي و چاپي كه همه ساله بايد براي تكميل كتابخانه خريداري شود. اينهـا بيشتـر وظايف كلي يك كتابخانه عمومي است.

همچنین مقاله  وظايف بخش بايگاني را مطالعه کنید.

رياست كتابخانه معارف در اين زمان بر عهده جهانگير شمس -آوري بـوده كـه بـه تازگي از آمريكا به ايران برگشته و با كتابخانه هاي جديد آشنا بود. رويداد مهم ديگر، در 1313ش.، برگزاري كنگره و جشن هزاره فردوسي در تهران بود، شايد براي نخستين بار بود كه گروه چشمگيري از ايران شناسان و خاورشناسان سراسر جهـان در ايران گرد مي آمدند. در مدرسه دارالفنون تالاري به نام فردوسي نام گذاري شد و آثار خـاورشنـاسـان و ايـرانشنـاسـان ميهمـان و كتـاب هـايـي كـه به كنگره اهدا كرده بودند ، در آنجا گردآوري شد. پس از برگزاري كنگره، اين كتاب ها نيز به مجموعه كتابخانه عمومي معارف اضافه شد.

اوژن ، کیمیاگر فضا در دنیای بایگانی اسناد و انبار کالا

www.ozhanco.com